شرط معدل در گزینش داوطلبان اعمال می‌شود؟
شورای عالی انقلاب فرهنگی اوایل سال گذشته مصوبه‌ای را تصویب کرد که بر اساس آن تاثیر معدل در گزینش داوطلبان کنکور از سال ۱۴۰۱ به طور قطعی اعمال شود؛ مصوبه‌ای که همچنان پس از گذشت بیش از یکسال شاهد پس لرزه‌ها و تبعات آن برای داوطلبان و امتحانات نهایی دانش آموزان هستیم.
پس از شکست طرح‌های سال ۸۶ و ۹۲ مجلس شورای اسلامی که اولی حذف کنکور را و دومی نیز نحوه سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها را نشانه رفته بود؛ شورای عالی انقلاب فرهنگی از سال ۹۸ به شکلی جدی‌تر آسیب‌شناسی موضوع کنکور را در دستور کار قرار داد و پس از برگزاری جلسات کارشناسی این روند به تصویب مصوبه این شورا در جلسه ۸۴۳ منتهی شد که شاید مهم‌ترین بند آن تاثیر قطعی و ۴۰ درصدی معدل سه پایه متوسطه دوم در آزمون سراسری(کنکور) بود.
این مصوبه پس از طرح و اصلاح مجدد در جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی در نهایت در جلسه ۸۶۳ این شورا در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۴۰۱ به تصویب رسید و به این ترتیب قرعه تغییر در بزرگترین آزمون کشور این بار به نام شورای عالی انقلاب فرهنگی افتاد تا با تصویب طرح هشت ماده‌ای یک بار برای همیشه در خصوص سرنوشت بیش از یک میلیون داوطلب کنکور تصمیم بگیرد و شکل و شمایل کنکور را پس از ۵۲ سال از دو جنبه محتوایی و شکلی تغییر دهد.
همزمان با رسانه‌ای شدن تغییرات کنکور، این موضوع از همان ابتدا موافقان و مخالفات زیادی در بین افکار عمومی جامعه پیدا کرد و مسئولان و کارشناسان زیادی در تایید یا رد آن اظهار نظر کردند؛ اما در نهایت ۲۵ تیر سال ۱۴۰۱ماده واحده "تکمیل و اصلاح موادی از سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان متوسطه)" که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده بود، توسط رئیس جمهور برای اجرا ابلاغ شد.
این مصوبه کنکوری ۵ بندی شکل و شمایل پذیرش در دانشگاه‌ها را از سال ۱۴۰۲ به شکل بی‌سابقه‌ای تغییرمی‌داد؛ اما یکی از مهم ترین و جنجالی ترین بندهای این مصوبه مربوط به بند ۳ ماده ۳ بود که در آن تاکید شده بود "سهم نمره سابقه تحصیلی برای سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی در رشته‌های پرمتقاضی برای سال تحصیلی ۱۴۰۲- ۱۴۰۳ در پایه دوازدهم به میزان ۴۰ درصد با تاثیر قطعی، برای سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ فقط پایه دوازدهم به میزان ۵۰ درصد با تاثیر قطعی، برای سال تحصیلی ۱۴۰۴ - ۱۴۰۵ فقط پایه یازدهم و دوازدهم به میزان۶۰ درصد با تاثیر قطعی و برای سال تحصیلی ۱۴۰۵ - ۱۴۰۶ و بعد از آن پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم به میزان ۶۰ درصد با تاثیر قطعی در نمره کل نهایی خواهد بود".
بر این اساس، سهم نمره‌کل سابقه تحصیلی پایه دوازدهم نظام ۳-۳-۶ در گروه‌های آزمایشی علوم‌انسانی، علوم‌تجربی و ریاضی-فیزیک به میزان ۴۰ درصد قطعی در آزمون سراسری ۱۴۰۲ است. میزان تاثیر معدل دیپلم نظام سالی‌واحدی/ترمی‌واحدی در گروه‌های آزمایشی علوم‌ریاضی، علوم‌تجربی و علوم‌انسانی سال ۱۴۰۲، ۳۰ درصد با تاثیر قطعی و میزان تاثیر سوابق تحصیلی پیش‌دانشگاهی نظام سالی‌واحدی/ترمی‌واحدی نیز ۱۰ درصد قطعی است.
حداکثر سهم دروس عمومی و سهم دروس تخصصی در نمره کل سابقه تحصیلی برای رشته‌های علوم‌ریاضی، علوم‌تجربی و علوم‌انسانی، ۲۶ درصد عمومی ۱۴ درصد تخصصی در سال ۱۴۰۲؛ ۲۸ درصد عمومی و ۲۲ درصد تخصصی در سال ۱۴۰۳ و ۳۰ درصد عمومی و ۳۰ درصد تخصصی برای سال ۱۴۰۴ و پس از آن درنظر گرفته شده است.
سهم نمره‌کل سابقه تحصیلی پایه دوازدهم نظام ۳-۳-۶ یا دیپلم و پیش‌دانشگاهی نظام سالی‌واحدی/ترمی‌واحدی در گروه‌های آزمایشی هنر و زبان‌خارجه به میزان ۲۶ درصد با تاثیر قطعی است که شامل دروس عمومی می‌شود. مابقی به سهم کل نمره آزمون اضافه می‌شود.
ملاک عمل سابقه تحصیلی، نمرات امتحان نهایی تا پایان خرداد ماه سال پذیرش دانشجو و آخرین فایل دریافتی از وزارت آموزش و پرورش تا تاریخ تعیین‌شده توسط سازمان سنجش‌آموزش کشور است.
ابلاغ مصوبه تغییرات کنکور اگر چه خیال کنکوری ها و خانواده هایشان را در خصوص نحوه برگزاری این آزمون راحت کرد اما همچنان پس از گذشت حدود یکسال محل اختلاف است و برخی اظهارنظرها از مخالفت تعداد زیادی از مسئولان، نمایندگان مجلس، خانواده داوطلبان و حتی برخی داوطلبان با این مصوبات حکایت دارد.
در اصل، برخی نمایندگان مجلس نسبت به ورود شورای عالی انقلاب فرهنگی به کنکور معترض هستند و می‌گویند که این مصوبه در تقابل با قانون مجلس است و نباید اجرا شود، دانش‌آموزان دوره متوسطه نیز نگران این هستند که تاثیر قطعی معدل در نتیجه نهایی کنکور موجب رواج تقلب در امتحانات نهایی دانش آموزان شده است و وزارت آموزش پرورش روش مطمئنی برای سنجش نهایی دانش آموزان در اختیار ندارد؛ در نتیجه‌ی این وضعیت، "عدالت آموزشی" که هدف اصلی تصمیم مسئولان در ایجاد تغییرات کنکور است محقق نمی‌شود.
در واقع این گروه معتقد هستند نحوه برگزاری امتحان نهایی دانش آموزان عادلانه نیست، زیرا در مناطق کم‌برخوردار معلم متخصص و کلاس جبرانی نداریم و لذا دانش‌آموزان ما دسترسی به امکانات و فرصت‌های برابر یادگیری ندارند. منتها چون سؤالات یکسان است و در یک ساعت مشخص در سطح کشور برگزار شده و بر اجرا و تصحیح سؤالات نظارت می‌شود، آن را می‌پذیریم و روشی بهتر از آن نداریم.
به طور کلی موافقانی که تاثیر سوابق تحصیلی در پذیرش کنکور را در راستای اجرای عدالت آموزشی می‌دانند و معتقدند بُت کنکور شکسته خواهد شد و مخالفانی که می‌گویند کنکور جدید استرس و اضطراب دانش‌آموزان را از یک سال به سه سال افزایش می‌دهد و موجب رونق بازار کلاس‌های کنکور در سال‌های پایین‌تر می‌شود. ضمن اینکه غربال‌گری امتحانات نهایی بسیار ضعیف است و با توجه به تعداد بسیار بالای معدل‌های بالای ۱۹ و حتی معدل ۲۰، امتحانات نهایی قابلیت غربال‌گری صحیح برای سنجش داوطلبین را نخواهند داشت.
اثرات مثبت تاثیر قطعی سوابق در کنکور
دکتر عباس احمدی عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر در گفت‌وگویی با ایسنا با تاکید بر اینکه افزایش تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور نتایج خوبی خواهد داشت، اظهار کرد: من این تغییرات را مثبت ارزیابی می‌کنم. اگر ارزیابی کنکور به سمت و سویی رود که داوطلبان فقط طی چند ساعت ارزیابی نشوند و تاثیر سوابق تحصیلی افزایش یابد، در کل حرکت مثبتی است. در واقع طی این چند ده سال اخیر، روال کار اینگونه بوده که ارزیابی داوطلبانی که می‌خواستند از دبیرستان وارد دانشگاه شوند، با پاسخ به سؤالات دروس عمومی و اختصاصی در یک جلسه چند ساعته به نام "کنکور" انجام شده است و با توجه به تراز کسب شده در جلسه آزمون، دانشگاه و رشته داوطلب تعیین شده است.
عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر با بیان اینکه این شیوه ارزیابی به داوطلب فشار وارد می‌کند، افزود: ممکن است داوطلبی که حتی در دوران تحصیل خود عملکرد خوبی داشته، در جلسه آزمون، شرایط مساعدی نداشته باشد و آینده او تحت‌الشعاع قرار بگیرد. البته وجود استرس در برخی داوطلبان نیز سبب می‌شود که نتیجه مطلوبی کسب نکنند.
وی با اشاره به تغییراتی که قرار است در کنکور اعمال شود، گفت: اینکه بخشی از نتیجه آزمون بر اساس سوابق عملکردی داوطلب در دوران تحصیل او ( مثلا یازدهم و دوازدهم) باشد، خیلی خوب است. چراکه داوطلب تنها در عرض یک روز، استرس بالایی متحمل نمی‌شود و میتواند اطمینان خاطر پیدا کند که اگر طی دوران تحصیل در دبیرستان، درست درس بخواند، نتیجه آن را در پذیرش دانشگاه تجربه خواهد کرد و این امر در داوطلب یک اطمینان خاطر ایجاد می‌کند.
دکتر احمدی با اشاره به اینکه بنا به مصوبه شورا تنها دروس تخصصی در روز کنکور ارزیابی می‌شود، خاطر نشان کرد: شاید از دور اینگونه به نظر برسد که برگزاری کنکور تنها با پاسخگویی به سوالات تخصصی، عادلانه نیست و موجب استرس داوطلب می‌شود،اما وقتی خودمان را جای دانش‌آموزان قرار دهیم، میبینیم که به جای اینکه در جلسه آزمون چندین درس اعم از عمومی و تخصصی را پاسخ دهد، برای جلسه کنکور فقط روی دروس تخصصی تمرکز و تلاش می‌کند و در دوران دبیرستان دروس عمومی خود را به خوبی خوانده تا بتواند ۴۰ درصد تاثیر سوابق تحصیلی را کسب کند. بدین ترتیب، عملا دانشجو برای کنکور روی دروس تخصصی مورد نظر خود تلاش می‌کند تا بتواند بر اساس آن رشته مورد علاقه خود را کسب کند. به عنوان مثال در یک دانشگاه صنعتی مانند دانشگاه امیرکبیر، دروس تخصصی اهمیت زیادی برای ما دارد و می‌خواهیم که ورودی دانشگاه در دروس تخصصی مانند ریاضی، فیزیک و شیمی مهارت بالایی داشته باشد.
وی ادامه داد: این امر در هدایت داوطلبان به سمت رشته‌های مناسب آنها نیز کمک کننده است و کیفیت پذیرش را بهتر می‌کند. اینگونه عدالت در پذیرش دانشجویان رعایت می‌شود.
این استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر با بیان اینکه در نظام ارزیابی داوطلبین ورود به دانشگاه‌ها در دنیا، به طور کلی دو رویکرد متمرکز و غیر متمرکز وجود دارد، عنوان کرد: در رویکرد متمرکز کنکور برگزار می‌شود که در برخی از کشورهای دنیا هم وجود دارد. در مدل غیر متمرکز نیز هر دانشگاه خودش داوطلبین را برای پذیرش ارزیابی می‌کند. در کشور ما نیز در دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰، روش غیر متمرکز وجود داشت و فردی که قصد تحصیل در دانشگاه را داشت، باید در امتحانات ورودی هر دانشگاه شرکت می‌کرد. برخی از کشورها مانند آمریکا و کانادا نیز این روش غیرمتمرکز را دنبال می‌کنند.
دکتر احمدی ادامه داد: در مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی آمده که با افزایش اختیارات دانشگاه‌ها در پذیرش، دانشگاه‌ها می‌توانند معدل را انتخاب کنند.یعنی هر دانشگاه میتواند برای پذیرش دانشجو یک حداقل معدل در نظر بگیرد. مثلا شاید یک دانشگاه معدل بالای ۱۹ را برای پذیرش دانشجو تعیین کند. این امر ممکن است سبب پذیرش دانشجویانی شود که در جلسه آزمون نتیجه خوبی در دروس تخصصی کسب نکرده‌اند ولی معدل بالای ۱۹ دارند. پس ممکن است این اشکال برای دانشگاه‌هایی که در پذیرش سختگیرتر هستند، به وجود بیاید. دانشگاهی که معدل بالایی را برای پذیرش در نظر میگیرد، وزن بیشتری را به سوابق تحصیلی می‌دهد و داوطلبانی که معدل بالای ۱۷ هستند، شانس پذیرش بیشتری دارند به این طریق، پذیرش عادلانه‌تر خواهد بود و دانشجویانی پذیرش می‌شوند که در دوران تحصیل خود در دبیرستان به خوبی درس خوانده‌اند.
مخالفان تاثیر قطعی سوابق در کنکور چه می‌گویند؟
در ادامه دکتر محمد واحدی رئیس دانشکده فیزیک دانشگاه علم و صنعت در گفت و گویی با ایسنا، با بیان اینکه در پذیرش کنکور، نمی‌توان شرایط را برای دانش‌آموزان تهران با شهرستان یکسان تلقی کرد، اظهار کرد: تغییراتی که قرار است در کنکور سراسری اعمال شود، به طور کلی مثبت است. چراکه در پذیرش دانشگاه میان سهم کنکور و عوامل مختلف عدالت برقرار می‌شود. اینکه استرس و فشار کنکور در یک تا دو سال توزیع شود نیز ایده خوبی است به شرط اینکه درست اجرا شود و باعث نشود متقاضیان این احساس را پیدا کنند که تلاش‌شان نادیده گرفته شده است.
وی با اشاره به مثبت بودند روند کاهش پذیرش دانشجو صرفا از طریق کنکور، افزود: اینکه در آینده تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور سراسری به ۶۰ درصد برسد، ایده مطلوبی نیست و تاثیر ۴۰ درصدی در نظر گرفته شده برای سال آینده معقول‌تر است. چراکه هرچه قدر هم بگوییم کنکور بد است، باز هم این روش عادلانه‌تر است و همه شرایط آن از جمله نحوه برگزاری، نحوه تصحیح پاسخنامه‌ها و فرآیند برگزاری برای همه داوطلبان یکسان است.
دکتر واحدی عنوان کرد: اینکه سهم و تاثیر کنکور سراسری در پذیرش دانشجو به ۵۰ درصد کاهش یابد، منطقی نیست ولی اینکه به سوابق تحصیلی هم سهمی بدهند، کار خوبی است. به شرطی که نحوه برگزاری امتحانات دانش آموزان، میان همه یکسان و کاملا عادلانه باشد.
به گفته وی، نمی‌توان شرایط را برای دانش‌آموزان تهران با شهرستان یکسان تلقی کرد. حتی در تهران، نمی‌توان شرایط دانش‌آموزان مدارس غیر انتفاعی و غیردولتی گران قیمت را با مدارس دولتی یکسان دانست. همین مسئله در برگزاری امتحانات دانش آموزان یازدهم و دوازدهم نیز وجود دارد که سوابق تحصیلی دانش‌آموز را تشکیل می‌دهد.
دکتر واحدی تصریح کرد: مسئله‌ای که در این میان وجود دارد این است که اینکه ما می‌خواهیم به واسطه افزایش سوابق تحصیلی، استرس کنکور را کاهش دهیم، نباید باعث ایجاد چنین ناعدالتی‌هایی شود. در سال‌های اخیر بررسی قبولی‌های دانشگاه‌های برتر کشور نشان می‌دهد که پذیرفته شدگان این دانشگاه‌ها اغلب از قشر مرفه جامعه و از مناطق متمول شهر تهران هستند. چراکه دیگر باید برای پذیرش در این دانشگاه‌ها، کلاس کنکور رفت، خوب درس خواند تا بتوان رتبه خوبی در کنکور کسب کرد.
عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت با تاکید بر اینکه نباید به این سمت حرکت کرد که "کنکور"در پذیرش دانشجو بی‌تاثیر شود و فقط با سوابق تحصیلی دانشجو پذیرفت، گفت: این سال های اخیر عملا فضا به نحوی پیش رفته است که پول داشته باش، دانش هم داشته باش. در حالی‌که ما در مناطق محروم و در شهرستان‌ها استعدادهایی داریم که به دلیل این ناعدالتی‌ها دیده نمی‌شوند. این شرایط در صورتی تغییر می‌کند که آموزش و پرورش در برنامه‌های خود یک تغییر جدی داشته باشد و در برنامه‌های استعدادهای درخشان خود سیاست‌گذاری‌های جدی داشته باشد و گسترده‌تر عمل کند.
آیا کیفیت آموزش مدارس تهران با شهرستان ها یکسان است؟
همچنین دکتر کیوان نارویی مدیر امور آموزش دانشگاه خواجه نصیر در گفت‌وگویی با ایسنا، با اشاره به رایگان بودن آموزش در کشور گفت: مادامی که آموزش رایگان به این شکل وجود داشته باشد و بودجه‌ای باشد که دانشجویان در دانشگاه‌هایی که اسم و رسم بهتری دارند، به صورت رایگان تحصیل کنند، نه کنکور میتواند موفق عمل کند و نه تاثیر سوابق تحصیلی. تنها راه این است که دانشگاه‌ها آموزش رایگان را کنار بگذارند. این بدان معنا نیست که همه دانشگاه‌ها به صورت شهریه پرداز اداره شوند.
وی اظهار کرد: به عنوان مثال برای درصدی که برای سابقه تحصیلی در نظر گرفته می‌شود، باید این نکته را مورد توجه قرار داد که آیا کیفیت آموزش و کیفیت مدارس با یکدیگر یکسان است؟ باید دید آیا مدارسی که در بهترین نقاط کشور قرار دارند با مدارسی که در شهرهای کوچک و روستاها قرار دارند، کیفیت یکسانی دارند، که ما برای همه این دانشجویان سوابق تحصیلی ۴۰ و در نهایت ۶۰ درصدی را در نظر بگیریم. نگرانی بعدی این است که ممکن است کسب تاثیر سابقه تحصیلی، در برخی مدارس برای دانش‌آموزان آسانتر باشد.
مدیر امور آموزش دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی با بیان اینکه کیفیت مدارس در نقاط مختلف کشور در زمینه ارائه آموش با یکدیگر یکسان نیست، گفت: اینکه برای پذیرش داوطلبان در دانشگاه تاثیر سوابق تحصیلی به ۴۰ و در نهایت ۶۰ درصد افزایش یابد، ممکن است موجب شود که مدارسی ایجاد شوند که به هر قیمتی و با کسب مبالغی کسب سوابق تحصیلی برتر را برای دانش آموزان خود تسهیل کنند.
بنا بر این گزارش، فارغ از اینکه نظرات کارشناسی موافقان و مخالفان مصوبه جدید کنکوری شورای عالی انقلاب فرهنگی تا چه اندازه قابلیت تعمیم دارد و می توان در این زمینه تامل کرد، باید گفت در حال حاضر بند ۳ مصوبه این شورا مبنی بر تاثیر قطعی ۴۰ و ۶۰ درصدی معدل پایه های دهم، یازدهم و دوازدهم در پذیرش دانشگاه ها به نگرانی مهم و اصلی دانش آموزان و خانواده‌های آنها تبدیل شده و عده زیادی معتقد هستند حاشیه های امسال امتحانات نهایی خرداد ماه دانش آموزان اعم از فروش و لو رفتن سئوالات، تبعات اصلی و نامبارک تاثیر مثبت معدل در کنکور است که موجب شده دغدغه‌های داوطلبان کنکور و والدین آنها امروزه از فروش و لو رفتن سئوالات در کنکور به تقلب و لو رفتن سئوالات در امتحانات نهایی دانش آموزان برسد.
به بیان دیگر، انتشار سئوالات امتحانات نهایی دانش‌آموزان پایه دوازدهم و متقاضیان ترمیم معدل بار دیگر بحث تقلب و فروش سوالات امتحانی و نگرانی از امنیت آزمون‌ها در ایران را داغ کرد. مخالفان مصوبه جدید کنکوری می گویند این تقلب و لو رفتن سئوالات نتیجه اعمال تاثیر قطعی معدل در پذیرش دانشگاه ها است و دانش آموزان تلاش دارند به این روش نمره بالایی برای معدل خود کسب کنند.
ضمن اینکه در اجرای بند ۵ ماده واحده تکمیل و اصلاح موادی از سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید شده است که دارندگان مدرک پایان تحصیلات دوره متوسطه (دوره شش‌ساله متوسطه، دوره چهارساله متوسطه، دوره سه‌ساله نیم سالی- واحدی، دوره پیش‌دانشگاهی نیم سالی-واحدی، دوره سه‌ساله سالی - واحدی، دوره پیش‌دانشگاهی سالی-واحدی، دوره دوم متوسطه نظری ۳-۳-۳-۳) و دانش‌آموزان شاخه‌های فنی‌وحرفه‌ای، کاردانش و دانش‌آموزان شاخه نظری داوطلب آزمون سراسری در گروه غیرمتناظر با رشته تحصیلی خود، برای ایجاد سابقه تحصیلی یا ترمیم نمرات در امتحانات نهایی شرکت می‌کنند.
براین اساس از امسال و با توجه به تأثیر قطعی سوابق تحصیلی در پذیرش نهایی داوطلبان کنکور برای ورود به دانشگاه‌ها و دونوبته شدن کنکور سراسری که نخستین نوبت آن در دی‌ماه گذشته و نوبت دوم نیز تیرماه جاری برگزار می‌شود، تعدادی از پشت کنکوری‌های ترمیم معدلی و همچنین دانش آموزان فعلی تلاش می‌کنند معدل خود را افزایش دهند در چنین شرایطی انتشار سؤالات توسط سودجویان در برخی کانال‌های تلگرامی و شبکه های مجازی موجب تشکیک در امنیت برگزاری امتحاناتی شد که قرار است سهمی ۴۰ درصدی در پذیرش نهایی متقاضیان ورود به دانشگاه‌ها داشته باشند.
بنابراین به نظر می‌رسد تا زمانی که مسئولان نتوانند امنیت و سلامت برگزاری امتحانات نهایی دانش آموزان و کنکوری ها را تامین و تضمین کنند، باید گفت نمی‌توان دیگر به شعار تحقق عدالت آموزشی اعتماد کرد؛ زیرا چه با اجرای مصوبه کنکوری شورا و تاثیر قطعی سوابق تحصیلی در کنکور و چه بدون اجرای مصوبه، پذیرش سالمی در دانشگاه ها اتفاق نمی‌افتد و همواره عده ای از راه‌های ناسالم بر صندلی‌های دانشگاه ها تکیه خواهند زد.