ببینید | فیلم کامل مراسم بیانیه توافق ایران و عربستان در پکن | عصبانیت اسرائیل از ایران و عربستان

توافق ایران و عربستان شوک بزرگی به آمریکا و اروپایی ها زد . روابط جمهوری اسلامی ایران و  عربستان سعودی به دلیل تفسیرهای متفاوت از اسلام، تمایل برای رهبری جهان اسلام، سیاست‌های نفتی متضاد، و رابطه با ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی همواره دارای تنش بوده‌است در تاریخ ۱۹ اسفندماه سال ۱۴۰۱ درپی دیدار شمخانی و همتای سعودی خود و گفتگو های فشرده توافق ایران و عربستان سعودی ازسرگرفته شد. توافق ایران و عربستان علاتوه بر خود کشور ها تاثیر زیادی بر خاورمیانه دارد. هر دو کشور از صادرکنندگان عمده نفت و گاز هستند و سیاست‌های متفاوتی در حوزه انرژی دارند.

عربستان سعودی با منابع نفتی بیشتر و جمعیت کمتر نسبت به ایران، سیاست متعادل نگه داشتن قیمت جهانی نفت را دنبال می‌کند. در مقابل ایران با جمعیت بیشتر و تخریب شهرها و مساکن و ضرباتی که در پی هشت سال جنگ با عراق حادث شد و تحریم‌های خارجی همواره بر سیاست افزایش قیمت در کوتاه‌مدت، متمرکز بوده‌است.

 فیلم کامل مراسم بیانیه توافق ایران و عربستان در پکن

تصاویری از مراسم امضای بیانیه توافق جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری روابط دوجانبه را می‌بینید.

هر دو کشور مدعی صیانت و رهبری بر سایر کشورهای مسلمان خاورمیانه هستند که در این بین ایران به عنوان یک کشور شیعه مذهب و عربستان سعودی به عنوان یک کشور سنی مذهب، اختلافات اعتقادی و سیاسی متعددی دارند که معمولاً منافعی متضاد را برای یکدیگر ترسیم کرده‌است.

تأثیر توافق ایران و عربستان بر تحولات منطقه

آنچه روز جمعه در پکن اتفاق افتاد، بعد از گذشت یک دهه از تحولات جهان عرب موسوم به بهار عربی و همچنین نزدیک شدن جنگ یمن به نهمین سال خود، رخداد ساده‌ای نبود و توافق ایران و عربستان در چین در شرایطی امضا شد که آمریکا در یک جنگ جهانی علیه روسیه قرار دارد، همچنین توافق مذکور در حالی است که رژیم صهیونیستی که در یک بحران داخلی بی‌سابقه گرفتار شده است، امید زیادی به عادی‌سازی روابط با ریاض داشت.

همچنین شاید بتوان گفت که توافق تهران و ریاض می‌تواند تأثیر مثبتی برای فعال‌سازی پرونده ریاست‌جمهوری لبنان و نیز احیای تدریجی مناسبات عربستان با سوریه داشته باشد؛ همان‌طور که منابع آگاه به الاخبار اعلام کردند سفر اخیر «بشار اسد» رئیس‌جمهوری سوریه به عمان بخشی از برنامه مسقط جهت میانجیگری برای مذاکرات قریب‌الوقوع ریاض و دمشق بود. به‌طور کلی آشتی ایران و عربستان بسیاری از کارت‌ها را تغییر می‌دهد و اگر روند طبیعی خود را طی کند، همان‌طور که سید حسن نصرالله گفت، افق‌های جدیدی را خواهد گشود.

اسرائیل، بازنده توافق تهران و ریاض

اما اینکه عربستان تحت حکمرانی «محمد بن سلمان» ولیعهد جوان این کشور به‌دنبال احیای روابط با ایران است اصلاً جای تعجب ندارد؛ زیرا آشتی با ایران کوتاه‌ترین راه برای ثبات عربستان در منطقه خلیج فارس است، به‌ویژه اینکه تلاش برای بهبود روابط با کشورهای حوزه خلیج فارس، سیاست ثابت ایران بوده است و این کشورها نیز به‌سمت بهبود مناسبات خود با تهران حرکت کرده‌اند، از آن گذشته تلاش عربستان برای توافق با ایران به‌معنای عبور از همه اقدامات و تلاش‌های آمریکا و اسرائیل جهت قطع همیشگی روابط تهران و ریاض به‌بهانه اینکه ایران «دشمن مشترک» ایالات متحده و اسرائیل و عربستان است، می‌باشد.

تهران بر این باور است که منافع کشورهای منطقه، در دور شدن از مداخلات آمریکاست و هرچند پرونده‌های مناقشه‌برانگیز منطقه از جمله پرونده یمن، جدا از تعاملات ریاض و تهران هستند اما بدون شک احیای روابط میان این دو طرف فضای مناسبی را در منطقه برای حل پرونده‌های مذکور باز می‌کند.

اتفاقی که در چین افتاد، نتیجه یک ساعت نبود، بلکه پیش‌زمینه‌های طولانی دارد که از بیش از دو سال قبل آغاز شده است و عمان و عراق نقش پررنگی در آماده‌سازی برای امضای توافق میان عربستان و ایران داشتند. هم‌زمانی احیای روابط ایران و عربستان با پیشرفت مذاکرات مربوط به آتش‌بس جنگ یمن با میانجیگری عمان، بیانگر عقب‌نشینی سعودی‌ها از مواضع قبلی خود در برابر پرونده‌های منطقه است و ثابت می‌کند که عربستان به بیهوده بودن اقدامات خصمانه خود چون به‌راه انداختن جنگ یمن، پی برده است.

از سوی دیگر برای عربستان، احیای روابط با ایران به‌معنای کُند و یا متوقف شدن اقدامات ریاض در جهات دیگر از جمله عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی است که طی دوره اخیر سعودی‌ها گام‌هایی جسته و گریخته در این زمینه برداشتند اما نمی‌خواستند مستقیماً و سریع و به‌روش اماراتی‌ها، با تل‌آویو سازش کنند؛ ضمن اینکه موانع موجود در روند سازش عربستان با رژیم اشغالگر، همچنان به‌قوت خود باقی است و حتی تلاش‌های بن‌سلمان برای دور زدن این موانع نتیجه نداشت،

بنابراین می‌توان گفت که اسرائیل اولین قربانی توافق ایران و عربستان است؛ به‌ویژه اینکه کابینه راست‌افراطی نتانیاهو تلاش‌های زیادی برای امضای قرارداد سازش با سعودی‌ها انجام داده و حساب زیادی روی عادی‌سازی با عربستان در آینده نزدیک باز کرده بود، همچنین توافق تهران و ریاض، محاسبات آمریکا را که به‌دنبال ایجاد ائتلاف‌های نظامی عربی ـ اسرائیلی در منطقه ضد ایران بود، به هم ریخت.

نگرانی آمریکا از حضور فعال چین در عرصه دیپلماسی خاورمیانه

علاوه بر همه اینها، این واقعیت که چین واسطه توافق ایران و عربستان برای احیای مناسبات میان آنها شده است، نشان‌دهنده یک تحول بزرگ درباره وزنه دیپلماتیک چین به‌عنوان یک قدرت جهانی و پیشرفت آن برای نفوذ در خاورمیانه است؛ مسئله‌ای که اصلاً به مذاق آمریکایی‌ها خوش نمی‌آید و موجب سردرگمی واشنگتن در بازسازی سیاست‌های جهانی خود می‌شود. آمریکا که با روی کار آمدن دولت جدید به‌ریاست جو بایدن اعلام کرده بود قصد دارد حضور خود را در خاورمیانه کمرنگ کند، بعد از مشاهده پیشرفت چشمگیر چین در خاورمیانه به‌عنوان بزرگترین رقیب جهانی ایالات متحده، در رویکرد خود تجدیدنظر کرد و تصمیم به احیای نفوذش در منطقه خاورمیانه داشت.