خواص سکنجبین از دیدگاه طب ایرانی در حفظ سلامتی

دکتر عالیه کیانی‌طلایی در گفتگویی اختصاصی با وبدا مشهد اظهار کرد: سکنجبین از اشکال مهم دارویی در طب سنتی ایران است که از سرکه و عسل یا شکر به عنوان اجزای پایه و انواع اجزای افزودنی دیگر در تهیه آن استفاده می‌شود و در خصوص کاربرد سکنجبین در طب سنتی هم باید بگوییم که این فرآورده از منظر منابع طب سنتی ایران دارای کاربردهای فراوان در حفظ سلامتی و درمان بیماری‌ها بوده است.

وی تصریح کرد: در یونان قـدیم به سکنجبین "اودرمالی" می‌گفتند و نوعی از آن که اختصاصاً از سرکه و عسل ساخته شده بـود بـه "اکسومالی" معروف بـوده اسـت و بـه نظـر مـی‌رسـد کـه واژه Oxymel که امروزه در زبان انگلیسی برای سکنجبین به کـار برده می‌شود از این واژه گرفته شده است.

دانش آموخته دانشکده طب ایرانی و مکمل مشهد با بیان اینکه معمولی‌ترین روش ساخت سکنجبین چنین است که ابتدا یک جزء سرکه، ٢ جزء عسل و ۴ جزء آب را در یـک ظـرف ریختـه و بـا حرارت ملایم جوشانده و مرتب کف آن را گرفته تا حجم مایع به یک چهارم یا یک پنجم حجم اولیه برسد و به قوام بیاید، خاطرنشان کرد: بـا تغییر نسبت‌های سرکه و عسل انواع متفاوت سکنجبین ساده با خواص متفاوت تهیه می‌شود، می‌توان برای بخش ترش، از انواع سرکه‌هـای انگوری، سرکه سیب و سایر سرکه‌ها و یـا از تمـر هنـدی، آبلیمو، آب نارنج و غیره استفاده نمود و برای بخش شیرین نیـز مـی‌تـوان از عسـل، شـکر سرخ و شکر سفید استفاده کرد.

دکتر کیانی‌طلایی افزود: در متون مختلف طب سنتی، ١٢۶۰ نوع سـکنجبین وجـود دارد و شیوه متداول افزودن داروها به سکنجبین پایه بدین ترتیب است که گیاه یـا گیاهـان مـورد نظـر در مقـادیر مشخصـی از آب و سـرکه خیسانده و بعد از حدود ١٢ تا ٢۴ ساعت، جوشـانده و صـاف می‌کنند و به سکنجبین می‌افزایند.

وی در خصوص نظریه ابوعلی سینا در خصوص سکنجبین، گفت: شیخ الرئیس در این موضـوع ضـمن تأییـد نظـر جـالینوس کـه سکنجبین را از بهترین اشربه می‌داند می‌گوید بهتـرین اشربه در همه مزاج‌ها و سنین برای حفـظ سلامتی، سـکنجبین است که مجاری باریک را باز مـی‌کنـد و اجـازه نمـی‌دهـد کـه کیموس غلیظ در آن محتبس شود.

دانش آموخته دانشکده طب ایرانی و مکمل مشهد با ذکر این نکته که سکنجبین تشـنگی را برطرف می‌کند و باعث سکون صفرا مـی‌شـود، تأکید کرد: سکنجبین کـام و دهـان را مرطوب نگه می‌دارد و انسداد عروق کبد را باز می‌کند، البته از مضرات آن هم نباید غافل شویم و باید بدانیم که مصـرف خـود سـکنجبین دارای محـدودیت‌هـایی اسـت کـه ایـن محدودیت‌ها در افراد با مـزاج سـرد مهـمتـر اسـت، یعنی مصرف طولانی مدت آن در بیماری‌هـای سـرد اعضـایی ماننـد رحم، معده و تارهای عصبی مضـر اسـت؛ همچنین انواعی از سکنجبین که مزه ترش آنها غلبه دارد هم باعث تحریک سرفه شده و به ریه آسیب می‌زند.

دکتر کیانی‌طلایی تصریح کرد: با افزودن چند بذر در حین جوشیدن سکنجبین، سکنجبین بذوری ساخته می‌شود که باعث دفع بلغم می‌شود، (مانند افزودن بذر کرفس و رازیانه به همراه انیسون و کاسنی) و با افزودن افتیمون به آن جهت درمان افسردگی اضطراب و وسواس مفید بوده، ضمن اینکه افزودن گلاب و آب به شیرین هم جهت تقویت قلب و معده و کبد مفید است.

وی بیان کرد: سکنجبین انواع مختلفی دارد که شامل زرشکی، عنابی، بهی، بذوری، افیمونی، ساده، اناری، نارنجی، عنصلی (حاوی پیاز عنصل)، حاوی سیب، تمر هندی و غیره بوده که هرکدام از آنها دارای کارایی‌های بسیار بوده که موارد مؤثر آن گفته شد، البته همانگونه که اشاره شد باید در کنار مزایای مصرف سکنجبین، مضرات آن را هم دید و محدودیت‌هایش را هم در نظر گرفت.